Jarenlang zat ze thuis omdat ze niet naar school durfde. Een meisje dat bij mij in de spreekkamer kwam. Door instanties werd ze van loket naar loket geschoven: ze voldeed aan geen enkel lijstje dus een ander moest haar problemen maar oplossen. Waarom ze niet naar school durfde, daar vroeg helemaal niemand naar.

Het meisje belandt uiteindelijk bij mij in de spreekkamer. Na jaren van rondjes in het zorgsysteem, vindt ze eindelijk hulp. Door één simpele vraag: waar komt je angst vandaan? Maar wat zou er gebeurd zijn als iemand al veel eerder met haar had uitgezocht waarom ze niet naar school durft? Had ze dan niet jarenlang stilgestaan?

Problemen isoleren

Al toen ik vrij jong was, wist ik dat ik in de zorg wilde werken. Eerst als kinderverpleegkundige, om me vanuit daar te ontwikkelen tot wat ik nu doe: mensen helpen als systeemtherapeut. Eén van de belangrijkste redenen dat ik dat ben gaan doen, is omdat ik denk dat het belangrijk is om naar iemands hele situatie te kijken en terug te gaan naar de basis. Niet zoals nu vaak gebeurt, naar een geïsoleerd stukje van iemands probleem of problemen.

Door de bureaucratie, regelgeving en verschillende instanties waar mensen mee te maken krijgen, is het zorgsysteem veel te ingewikkeld. Dat komt de zorg voor de mensen die het nodig hebben, en waarvoor het systeem is ingericht, niet ten goede. Hoe meer instanties betrokken zijn bij iemand die zorg nodig heeft, hoe minder verantwoordelijkheid er wordt genomen. Met als gevolg dat mensen die hulp nodig hebben, vaak in de kou blijven staan. Of van loket naar loket worden gestuurd.

Geen verantwoordelijkheid

Neem bijvoorbeeld een gezin met complexe problemen. Er worden verschillende instanties gevraagd om hulp te verlenen. Op zich geen verkeerde insteek: iedere organisatie heeft een eigen expertise. Wat ik in de praktijk vaak zie gebeuren, is dat we naar elkaar gaan kijken tot er actie wordt ondernomen of dat een organisatie iemand weer doorstuurt naar een andere organisatie. Maar niemand zet écht de eerste stap.

Omdat er geen partij is die systemisch kijkt en de leiding neemt, blijven we gefocust op ons eigen deel. We handelen alleen nog maar vanuit onze professionele rol en vergeten het grotere plaatje: dat gezin dat onze hulp en expertise nodig heeft. Het gezin wordt daardoor niet alleen slachtoffer van de eigen problemen, maar ook van de bureaucratie.

Zorg vanuit liefde

Ik durf er vanuit te gaan dat bijna iedereen die in de zorg werkt, dat is gaan doen uit liefde voor de medemens. In de zorg werken is vaak pittig, dit werk houd je alleen vol als je het werkelijk vanuit je hart doet. Daarom frustreert het mij – en vermoedelijk veel andere zorgverleners ook – dat we steeds zo vast komen te zitten in de bureaucratie en regels.

Het is tijd om lef te tonen en buiten de gebaande paden te treden. Tijd om te kijken welke regels en procedures er nog echt nodig zijn. Zodat we weer kunnen kijken hoe we mensen verder kunnen helpen. Niet welke hokjes we kunnen afvinken zodat er weer gedeclareerd kan worden. We moeten lef hebben om te kijken naar wat een gezin of individu echt nodig heeft, niet alleen handelen vanuit diagnoses.

De eerste stap

Ons zorgsysteem werd ooit ontworpen om anderen te helpen. Tegenwoordig raken we verstrikt in onze eigen regels. Een systeem dat voor veiligheid en een stabiele, gezonde omgeving moet zorgen, zorgt vaak juist voor stilstand. We handelen veel te veel vanuit afvinklijsten en financiën.

Echte zorg kan niet gebaseerd zijn op alleen vinkjes en geld. Zorg vraagt om flexibiliteit, samenwerking en moed. Zorg vraagt om kijken naar mensen en situaties. Zorg vraagt om passende hulp. Zodat een gezin zich geholpen voelt, een meisje naar school durft om over haar toekomst te dromen en een kind zich weer veilig voelt.

Het moet anders en dat begint bij ons. Laten we samen de stap zetten.